Bir kızın ergenliğe girmemesi ve adet görmemesi cinsel organ yetmezliğinden olur. Bu kızlarda adetler başlamaz. 16 yaşına kadar adetlerin başlamaması bir hastalık işaretidir. Bunun nedeni hipofiz ve hipotalamus hastalıkları olabildiği gibi yumurtalık hastalıkları da olabilir.
Hipofizdeki bazı tümörler, prolaktin hormon fazlalığı, beyin travması, hipofiz yetmezliği ve tümörleri nedeniyle FSH ve LH hormonlarının salgılanamaması nedeniyle yumurtalık faaliyete geçemez ve adetler başlamaz.
Eğer yumurtalıkta nedeni bilinmeyen yetmezlik varsa adetler yine olmaz.
Tiroid bezinin az veya çok çalışması ve şeker hastalığı da adet bozukluğu yapabilir.
Kadınlarda tek bir adetteki gecikme önemli olmamakla beraber devam eden düzensizlikler önemlidir.
Tıpta primer amenore denilen hastalık normal büyüme ve gelişme olması ve seks karakterlerinin olmasına rağmen 16 yaşına kadar hiç adet olmamasıdır.
Hiç adet olamamanın nedeni genellikle genetik veya anatomik bozukluklar olsa da bazı hormon bozuklukları da buna neden olabilir.
En sık nedenler şunlardır:
• Kromozom anormallikleri: %50 sini oluşturur.
• Hipotalamusa ait bozukluklar: %20’ni yapar
• Uterus (rahim), serviks (rahim ağzı), ve/veya vajinanın yokluğu: %15’ni oluşturur.
• Vajinada bölme olması ve delik olmayan kızlık zarı: %5,
• Hipofiz hastalıkları: %5
• Geri kalan %5 ise diğer hormon hastalıklarına bağlıdır.
Tanı
Meme gelişimi yok ve FSH hormonu yüksek ise kromozom analizi yapılmalıdır.
Ultrason ile uterus (rahim) ve yumurtalık olup olmadığına bakılmalıdır. Rahim yoksa kromozom analizi yapılmalıdır.
Rahim varsa hormon incelemeleri yapılır. FSH, LH, prolaktin, testosteron, DHEAS, E2 ve TSH düzeylerine bakmalıdır.
FSH ve LH düşük ise beyin MR tetkiki yapılır.
FSH yüksek ise over (yumurtalık) yetmezliği olabilir. Bu durumda da kromozom analizi yapılmalıdır.
Tedavi
Tedavi nedene yönelik olur. Östrojen eksikse ona göre ilaç verilir. Over yetmezliği varsa yine uygun hormonlar verilir.