Erkeklerde memenin iyi huylu büyümesine tıp dilinde ‘’jinekomasti’’ denir. Bu durum erkeklede ankisiyete ve rahatsızlık yaratır. Şişman erkeklerde meme bölgesinde yağ dokusunun artışına bağlı meme büyümesi yalancı jinekomastidir.
Erkeklerde meme büyümesi iki taraflı olabildiği gibi tek taraflı da olabilir.
Tek taraflı jinekomastilerde iyi huylu ve kötü huylu tümör olup olmadığının araştırılması gerekir.
Meme büyüklüğüne erkeklerde çok sık rastlanır ve genç sağlıklı erkeklerde % 40’a yakın oranlarda bulunabilir. Ergenlik döneminde ve yeni doğanlarda bu oran % 70 düzeyine kadar çıkar.
Jinekomasti ağrılı veya ağrısız olabildiği gibi akut -ani ortaya çıkabileceği gibi uzun zaman içinde ortaya çıkabilir.
Memeyi büyüten hormonlar östradiol ve progesteron olup testosteron küçültür. Memede ayrıca IGF-1, IGF-2, LH ve hCG gibi hormonların reseptörleri vardır. Memede büyüme hormonu ve IGF-1’in uyarıcı etkisi için östrojen ve progesteron olması gerekir. Prolaktin yüksekliği dolaylı yoldan meme büyüklüğü yapar. Jinekomasti vücutta aşırı östrojen olan durumlarda (obezite, tümörler ve dışardan östrojen almakla) , androjen yani testosteron eksikliğinde (hipogonadizm), ve hormon direnci durumlarında veya östrojen /testosteron dengesinin bozulduğu karaciğer hastalığı, böbrek yetmezliği gibi durumlarda ortaya çıkar.
Nedenleri:
Jinekomasti, genellikle iyi huylu nedenlere bağlı olmakla beraber önemli bir hastalığın belirtisi de olabilir. Dolayısıyla basit bir görüntü problemi olarak algılanmaması ve araştırılması gereken bir durumdur.
Ancak jinekomastili erkeklerin büyük kısmında bu araştırmalar sonucu önemli bir hastalık da çıkmayabilir. Çoğu hastada ise artık var olmayan bir hastalık veya durumun kalıntısıdır.
Jinekomasti normalde yeni doğan döneminde, ergenlikte ve yaşlılıkta olabilir.
Hastalık olarak jinekomasti gelişiminin ana nedeni kanda kadınlık hormonu olan östrojenin artması buna karşılık erkeklik hormonu olan testosteronun azalmasıdır. Bu nedenle aşağıdaki hormon bozukluklarında jinekomasti olabilir:
1) Testosteron hormon eksikliği: Klinefelter sendromu denen genetik hastalık, testis hastalıkları ve buna bağlı olarak testisten testosteron üretim azlığı ve diğer hipogonadizm nedenleri
2) Östrojen üreten bazı tümörler
3) Karaciğer (siroz) ve böbrek hastalıkları (böbrek yetmezliği), tiroid bezi fazla çalışması,
4) Bazı ilaçlar: İlaçlar çok değişik mekanizmalarla jinekomastiye yol açar. Bir kısım ilaç testosteron üretimin azaltarak (spironolakton gibi), bir kısmı testosteronun etkisini bloke ederek (spironolakton, simetidin gibi), memedeki östrojen reseptörlerini uyararak (östrojenler, spironolakton, digitoksin, marijuanadaki fitoöstrojenler) veya prolaktin salgısını arttırarak (fenotiazinler, metildopa, rezerpin) jinekomasti yaparlar.
5) Adrenal bez veya testisin hormon üreten tümörleri jinekomastinin çok nadir rastlanan nedenleri olmakla beraber mutlaka ekarte edilmelidir.
6) Prostat kanserli hastalarda tedavi sırasında ortaya çıkar. Özellikle bicalutamid ilacı alanlarda daha fazla görülür.
Klinik :
Tek taraflı jinekomastili hastalarda öncelikle jinekomastiye yol açan yağ kitlesi (lipom), nörofibrom gibi tümörler veya meme kanseri gibi tümörler ekarte edilmelidir.
Bu açıdan jinekomastinin son zamanda başlamış olması önemlidir.
Tek taraflı, sert ve çevresi düzensiz büyüme öncelikle meme kanserini düşündürmelidir.
Hastanın ilaç kullanımı, ergenlik başlangıcı, hipogonadizm (seks hormon azlığı) bulguları, çocuğu olup olmadığı ve jinekomastiye yol açacak diğer hastalıkların olup olmadığı araştırılır.
Laboratuvar Tetkikleri :
Jinekomastili hastalarda LH, FSH, testosteron, östradiol, prolaktin ve beta-HCG gibi hormonlara bakılır. Yine hastanın karaciğer, böbrek ve tiroid tetkikleri de mutlaka araştırılmalıdır. Bazı hastalarda karın ve testise yönelik bilgisayarlı tomografi ve ultrasonografi gibi görüntüleme yöntemleri uygulanabilir. Meme kanseri düşünülen olgularda da mamografi ve ultrasonografi ile ince iğne aspirasyon biyopsisi tanı koydurur.
Tedavi:
Jinekomastinin tedavisi altta yatan nedene göre planlanır. Östrojen veya HCG üreten bir tümör varsa ameliyatla çıkarılır.
Jinekomasti yapan ilaçlar mümkünse kesilir veya değiştirilir.
Altta yatan tirotoksikoz gibi tiroid hormon fazlalığı, prolaktin yüksekliği ya da karaciğer, böbrek yetersizliği gibi hastalıklar tedavi edilir.
Uzun zamandır meme büyümesi olan hastalarda estetik cerrahi yapılır.
Testosteron eksikliği varsa testosteron tedavisiyle jinekomasti geriler.